Η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) είναι η συνηθέστερη μορφή αρθρίτιδας παγκοσμίως και μια από τις κύριες αιτίες πόνου. Το παρόν άρθρο ανασκόπησης εστιάζει στην τρέχουσα έρευνα βιοδεικτών της ΟΑ και τη δυνατότητα χρήσης βιοδεικτών στη μέλλουσα κλινική πρακτική καθώς και κλινικές μελέτες υπό έρευνα φαρμάκων.

Οι βιοδείκτες χρησιμοποιούνται στη βασική, μεταφραστική και κλινική έρευνα, καθώς και σε κλινικά πλαίσια για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης ιατρικών προϊόντων και την ενημέρωση των ασθενών για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την περίθαλψή τους. Η επιστημονική και ιατρική κοινότητα, οι ασθενείς, οι πάροχοι υπηρεσιών υγείας οι σύλλογοι υπεράσπισης ασθενών, η βιομηχανία και οι ρυθμιστικές αρχές διαδραματίζουν από κοινού σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη, εφαρμογή και συνεχή επαναλαμβανόμενη αξιολόγηση και βελτίωση των βιοδεικτών.

Οι συγγραφείς της μελέτης ανέλυσαν πώς οι βιοδείκτες, ιδιαίτερα οι διαλυτοί, έχουν μεγάλο διάστημα να διανύσουν προτού επιτύχουν κλινικά πρότυπα φροντίδας. Ανέλυσαν επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι βιοδείκτες μπορούν να βοηθήσουν στον καθορισμό φαινοτύπων και υποτύπων για την επίτευξη βελτιωμένης διαστρωμάτωσης και την προώθηση καλύτερου σχεδιασμού κλινικών μελετών. Οι συγγραφείς περιέγραψαν επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι βιοδείκτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό του μοριακού ενδότυπου και τον προσδιορισμό των κλινικών εκβάσεων των υπό έρευνα κυτταρικών θεραπειών.

Από τη στιγμή που καθίσταται δυνατή η ακτινογραφική διάγνωση της ΟΑ, η νόσος έχει εξελιχτεί σημαντικά και μπορεί να είναι μη αναστρέψιμη και μη ανταποκρινόμενη σε οποιαδήποτε μορφή υφιστάμενης ή πειραματικής θεραπείας. Δίνεται ολοένα αυξανόμενη έμφαση στην έγκαιρη ανίχνευση της ΟΑ, γιατί η έγκαιρη ανίχνευση θα επέτρεπε την αποτελεσματικότερη θεραπεία της ΟΑ. Αυτό αποτελεί ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για τη χρήση βιοδεικτών προκειμένου να εντοπίζεται η νόσος νωρίτερα, ώστε να βελτιώνονται οι κλινικές εκβάσεις των υφιστάμενων θεραπειών, παρά τις ανεπάρκειές τους. Εξακολουθεί, ωστόσο, να είναι εξαιρετικά δύσκολη η χρήση βιοδεικτών, ιδιαίτερα βιοχημικών βιοδεικτών, κατά τα ασυμπτωματικά στάδια της νόσου. Εντούτοις, η ανίχνευση βιοδεικτών με την ευαισθησία και την ειδικότητα που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί μια πρόκληση στην έρευνα των βιοδεικτών στην ΟΑ.

Οι βιοδείκτες έχουν τη δυναμική να αποτελέσουν υποκατάστατα σε κλινικές μελέτες και να βοηθήσουν ιδιωτικές-δημόσιες κοινοπραξίες και τις βιοτεχνολογικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικές και στοχευμένες εξατομικευμένες θεραπείες και να βελτιώσουν την κλινική φροντίδα των ασθενών με ΟΑ.

Mobasheri A, Thudium CS, Bay-Jensen AC, Maleitzke T, Geissler S, Duda GN, Winkler T. Biomarkers for osteoarthritis: Current status and future prospects. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2023 Jun;37(2):101852. doi: 10.1016/j.berh.2023.101852.

GR-NON-2025-00189-APR25