Το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι πολύ επιρρεπές στο οξειδωτικό στρες. Το μικροβίωμα του εντέρου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως εκλυτικός παράγοντας οξειδωτικής βλάβης που προξενεί μιτοχονδριακή δυσλειτουργία, νευροφλεγμονή και νευροεκφύλιση. Στην παρούσα ανασκόπηση, αναλύθηκαν πρόσφατα ευρήματα για τη σχετιζόμενη με το οξειδωτικό στρες φλεγμονή που διαμεσολαβείται από τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου κατά την πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ).

Ολοένα αυξανόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η στόχευση του μικροβιώματος του εντέρου μπορεί να αποτελέσει πολλά υποσχόμενη στρατηγική για την αντιμετώπιση της ΠΣ. Η περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ πολλών παραγόντων οδηγεί σε αυξημένη ετερογένεια στο ίδιο το άτομο ή και μεταξύ των ατόμων, που συχνά δίνει μια διαφορετική εικόνα in vivo από εκείνη που προκύπτει υπό ελεγχόμενες συνθήκες.

Σύμφωνα με την βασισμένη σε ενδείξεις προσέγγιση, όλες οι προτεινόμενες παρεμβάσεις θα πρέπει να επικυρωθούν σε κλινικές μελέτες με επαρκώς μεγάλες κοόρτεις προκειμένου να επιτευχθεί σημαντικότητα στα αποτελέσματα. Στην παρούσα ανασκόπηση συνοψίζονται υφιστάμενες κλινικές μελέτες που εστίασαν στον προσδιορισμό κατάλληλων παρεμβάσεων, κατάλληλων συνδυασμών και σωστών χρονικών σημείων για τη στόχευση του σχετιζόμενου με το μικροβίωμα οξειδωτικού στρες.

Οι περισσότερες μελέτες αξιολόγησαν την υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα μορφή της ΠΣ (RRMS, relapsing-remitting multiple sclerosis) και μόνο λίγες μελέτες με πολύ περιορισμένες κοόρτεις διεξήχθησαν σε άλλες μορφές της ΠΣ (π.χ. δευτεροπαθής προϊούσα ΠΣ - SPMS, secondary progressive multiple sclerosis).

Εφόσον η παθοφυσιολογία της ΠΣ δεν μπορεί να περιγραφεί μόνο μέσω γενετικής, είναι γενικώς αποδεκτό ότι πρόκειται για μια σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η έννοια του εκθεσιώματος (exposome) προσελκύει την αυξανόμενη προσοχή των ερευνητών. Οι ερευνητές της παρούσας μελέτης περιέγραψαν το ρόλο των σημαντικών σχετιζόμενων με την ΠΣ εκθεσιωμάτων που αφορούν στον άξονα εντέρου-εγκεφάλου.

Σε μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεύρυνσης του χρονικού πλαισίου παρακολούθησης, ξεκινώντας ίσως από την περιγεννητική περίοδο και φτάνοντας έως τη νεαρή ενήλικη περίοδο, με στόχο να καταγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερες σύνθετες διασυστημικές αλληλεπιδράσεις. Αυτές απαιτούνται προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τη χρονική και αιτιώδη σχέση μεταξύ του μικροβιώματος του εντέρου και της εκδήλωσης της ΠΣ. Μια πολυμορφική προσέγγιση της αντιμετώπισης της ΠΣ θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της εκδήλωσης της ΠΣ και στη βελτίωση της έκβασής της.

Buga AM, Padureanu V, Riza AL, Oancea CN, Albu CV, Nica AD. The Gut-Brain Axis as a Therapeutic Target in Multiple Sclerosis. Cells. 2023 Jul 17;12(14):1872. doi: 10.3390/cells12141872.

GR-NON-2025-00184-APR25